Vít Archimedes gồm một con vít (một mặt đinh ốc bao quanh một trục trung tâm) trong một ốc rỗng. Con vít thường được quay bởi cối xay gió, bằng tay, súc vật, hoặc những thiết bị hiện đại khác như môtơ. Khi thanh trục quay, đầu dưới của vít nâng một lượng nước nhỏ lên. Lượng nước này sau đó dâng lên trong ống bởi mặt đinh ốc xoay cho đến khi nó chảy ra đầu trên của ống.

Bề mặt tiếp xúc giữa con vít và cái ống không nhất thiết phải kín nước, bởi lượng nước dân lên trong ống tương đối lớn so với lượng nước chảy ra tiết diện của vít mỗi vòng quay. Nếu nước từ tiết diện cao chảy xuống tiết diện thấp, nó sẽ lại được nâng lên lại ở vòng quay tiếp theo.

Một số thiết kế gắn con vít với ống rỗng và cả hai cùng quay, thay vì con vít quay trong ống rỗng cố định. Con vít có thể được gắn với ống bằng hắc ín hoặc keo dán, hoặc cả hai có thể được đúc đồng thời từ một miếng đồng.